Jos de Mul – geboren en getogen in Terneuzen - is hoogleraar filosofie van mens en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en wetenschappelijk directeur van het onderzoeksinstituut Filosofie van ICT .
Van zijn hand verschenen onder meer: Het romantische verlangen in (post)moderne kunst en filosofie (1990); De Tragedie van de eindigheid (1993); Cyberspace Odyssee (1997) en De domesticatie van het noodlot (2006). In het najaar van 2007 verschijnt Database Delirium. Lessen in culturele verwarring.
Ook publiceert De Mul regelmatig essays in het Cultureel Supplement van het NRC-Handelsblad. Zijn werk is vertaald in het Engels, Duits, Frans, Spaans, Chinees, Koreaans, Servisch en Sloveens en werd onder meer bekroond met de Praemium Erasmianum (1993) en de Socrates Prijs (2002). In 2007 stond ook De domesticatie van het noodlot op de shortlist voor de Socrates Prijs. Als cultuurfilosoof is hij vooral geïnteresseerd in thema’s als de impact van de informatie- en communicatie-technologie op de mens, de opmars van de beeldcultuur en hedendaagse kunst.
Citaat uit Het Romantische Verlangen (1990)
“Niet in de voltooiing, maar in de wegen ernaar toe schuilt de zin van ons onophefbare verlangen naar een omvattende betekenis.”
De Mul is een filosoof die liever vragen stelt dan antwoorden geeft. Hij reikt puzzelstukken aan die de lezer kan verzamelen en proberen aan elkaar te passen. Tegelijk waarschuwt hij, dat de lezer niet moet verwachten aan het einde een complete puzzel te hebben. Er bestaan namelijk alleen fragmenten die onder bepaalde omstandigheden of in een bepaald perspectief tijdelijk de illusie geven van samenhang, maar er is geen garantie dat de puzzelstukken een vaststaand en begrijpelijk geheel vormen. De Mul hoopt dat de teleurstelling over het gebrek aan zo’n geheel, het genot van het puzzelen niet zal uitwissen. Uiteindelijk is het de zoektocht zelf, die zin geeft. Zelfs als er aan het eind van de regenboog geen schat te vinden is, gaan we toch op pad en kunnen we genieten van de reis.
Cyberspace Odyssee
Met het ontstaan van de mensachtige, meer dan vijf miljoen jaar geleden, begon de menselijke odyssee door ruimte en tijd. Dit boek handelt over de voorlopig laatste etappe van deze fascinerende reis: de ontdekking van cyberspace. In de afgelopen decennia is door de ontwikkeling van wereldwijde computernetwerken als het Internet een nieuwe ervaringsruimte ontsloten. Met de exploratie van deze nieuwe ruimte is echter ook een omgekeerd proces op gang gebracht: de kolonisatie van ons alledaagse leven door cyberspace. Cyberspace Odyssee laat zien hoe onze wereld door de ontdekking van cyberspace verandert en wat de gevolgen zijn voor onze biologische en culturele identiteit. Hoe moeten we ons de voor cyberspace kenmerkende postgeografische ruimte en de posthistorische tijd voorstellen? Zal de steeds verdergaande integratie van mens en computer resulteren in een superieure Cyborg, of glijdt de mensheid af tot het gedachteloze bestaan van de Homo zappens?
De domesticatie van het noodlot
De wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie
Het noodlot. Vroeg of laat klopt het bij ieder mens aan de deur: een ongeval, een alles verterende jaloezie, een ongeneeslijke ziekte, oorlogsgeweld, een verslaving, en uiteindelijk de dood. Hoewel het noodlot onvermijdelijk is, kunnen we er niet mee leven.
De Europese mens heeft getracht het noodlot te temmen: de heroïsche affirmatie van het noodlot in de tragische cultuur van de Grieken, de deemoedige acceptatie van de goddelijke voorzienigheid in het christendom en de 'afschaffing' van het noodlot in de moderne, technische samenleving. Zowel de natuur als de cultuur worden maakbaar. Met technologieën als genetische manipulatie lijken we ons lot en onze toekomst zelfs volledig in eigen hand te nemen. De Mul argumenteert echter dat de onbeheersbaarheid van de technologie onze cultuur opnieuw een tragische dimensie verleent. Aan de hand van de klassieke tragedie Prometheus geketend en een eigenzinnige lectuur van Nietzsches filosofie, zal De Mul de stelling verdedigen dat onze cultuur momenteel in het teken staat van'de wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie'.
In dit boek komen de draden van het werk van Jos de Mul bij elkaar. Hij houdt zich al jaren bezig met het romantisch verlangen van de mens naar harmonie, met het inzicht, tegelijkertijd, van zijn eindigheid en kwetsbaarheid, en met het tragisch besef dat zijn technisch vernuft soms helpt, maar zich soms ook tegen hem keert.
In het najaar van 2007 verschijnt
Database Delirium. Lessen in culturele verwarring
Abraham Maslow heeft ooit opgemerkt dat voor iemand die alleen een hamer heeft, alles eruitziet als een spijker. In een cultuur waarin de computer het belangrijkste instrument is, wordt de gehele wereld getransformeerd tot een database, waarvan de elementen naar believen en zonder einde kunnen worden gerecombineerd. In Database delirium fileert Jos de Mul met een scherp mes en de nodige humor de gevolgen van de alomtegenwoordige cut & paste cultuur. Hij maakt de samenhang duidelijk van op het eerste gezicht los van elkaar staande verschijnselen zoals de multiculturele samenleving, genetische manipulatie, fortuynisme, de teloorgang van het historisch besef, schaatsende moslima’s, digitale beeldbewerking, globalisering, artistiek terrorisme, extreme makeovers, ludieke oorlogsvoering, retoravant-garde , mobiele intimiteit, hiphop sampling, postmodern fundamentalisme, Chinees cynisme, bijeengesurfte scripties, de fusion keuken, zen computers, en de Matrix trilogie.
Heen en weer zappend tussen de hoogtepunten van enkele millennia wereldwijsheid – van Plato tot Pirsig en van Zen tot Žižek - baant de auteur zich een lichtend pad door de posthistorische sensaties en verwarring waarin Nederland momenteel gevangen zit. Met een open oog voor de pathologische trekjes van het culturele database delirium, maar niet gehinderd door cultuurpessimisme en polder paranoia, toont hij de zin van de verwarring. Voorwaarts en vergeten! Zolang er virussen zijn, is er hoop!
|